هر شخصی در زندگی خود اهداف کوتاه مدت و بلند مدتی دارد که برای دستیابی به آنها باید برنامه ریزی دقیقی داشته باشد. اما آیا تاکنون از خود سوال پرسیده‌اید چه اهدافی هستند که دقیقا محقق می‌شوند؟ ما در این مطلب شما را با مفهوم اهداف SMART آشنا می‌کنیم. درواقع اهداف اسمارت کمک می‌کنند تا هدف‌ها و گام‌های رسیدن به اهداف نتیجه بخش باشند.
هدف گذاری به ما کمک می‌کند تا در مسیر دستیابی به اهداف خود قرار گیریم و سپس زمان و منابع لازم را برای رسیدن به آنها مهیا کنیم. زمانی که برای خود هدفی تعیین می‌کنید باید تمامی مراحل لازم برای رسیدن به آن را نیز برای خود تعریف کنید. برای تعیین این مراحل و برداشتن گام‌های لازم و رسیدن به موفقیت باید از چارچوب اهداف SMART استفاده کنید. اهداف اسمارت شامل معیارها و مفاهیمی است که به شما کمک می‌کنند تا بتوانید بر روی اهداف خود تمرکز کرده و شانس خود را برای دستیابی به آنها افزایش دهید. اما اهداف SMART دقیقا به چه معنا است و چه مفاهیمی را شامل می‌شود. در ادامه این مطلب هر آنچه که باید درباره اهداف SMART بدانید را به شما توضیح خواهیم داد.
اهداف SMART یعنی چه؟
کلمه SMART سرواژه‌ای است که از حروف اول چندین کلمه تشکیل شده است و یک چارچوب کلی برای تعیین هدف و برنامه ریزی دقیق را در اختیار ما قرار می‌دهد. شما ممکن است در گذشته اهدافی را برای خود تعیین کرده باشید که دستیابی به آنها دشوار بوده است زیرا آن اهداف بسیار مبهم و گنگ بوده‌اند و یا چارچوب ضعیفی داشتند. تلاش در جهت دستیابی به هدفی ضعیف و ناکارآمد، انرژی و توان شما را می‌گیرد و در نهایت نیز نتیجه مطلوبی به همراه نخواهد داشت. اما هدف‌گذاری SMART به شما کمک می‌کند تا این مشکل را حل کنید. چارچوب اهداف SMART فارق از نوع هدف (شغلی یا شخصی) می‌تواند پایه و اساس محکمی را برای رسیدن به آنها ایجاد کند. با در نظر گرفتن عناصر این چارچوب در مسیر صحیح دستیابی به اهداف خود قرار می‌گیرید.
عناصر اهداف SMART
کلمه SMART از حروف اول پنج کلمه مهم گرفته شده است که هریک از آنها به معنای خاصی دلالت دارند. این پنج کلمه مهم که واژه SMART را تشکیل داده‌اند شامل کلمات زیر هستند:
- Specific: مشخص، واضح و بدون ابهام
- Measurable: قابل اندازه گیری
- Achievable: قابل دستیابی/ هدفی که دستیابی به آن غیرممکن نباشد
- Realistic: واقع گرایانه/ در دسترس و مرتبط با هدف زندگی شما
- Timely/Time Bound: زمان بندی مناسب و مشخص
هریک از این واژه‌ها در اهداف SMART به مفهومی خاص در فرآیند هدف گذاری و نحوه رسیدن به آنها دلالت دارند. به کارگیری این مفاهیم شما را در مسیر صحیح دستیابی به اهدافتان قرار می‌دهد و به نوعی چراغ راه شما خواهند شد. اما این عناصر در عمل چه کمکی به ما می‌کنند و چگونه می‌توانیم از آنها استفاده کنیم؟
Specific – مشخص
اهدافی که دقیق و مشخص هستند، شانس بیشتری برای تحقق دارند. اهداف خود را به صورت دقیق برای خود شرح دهید؛ این اهداف هرچه روشن‌تر و واضح‌تر باشند بسیار راحت‌تر محقق خواهند شد. برای مشخص کردن هدف خود باید پاسخی روشن و صریح برای 5 پرسش زیر داشته باشید:
- چه کسی؟: چه کسی در این هدف نقش دارد؟
- چه چیزی: به چه چیزی می‌خواهم برسم؟
- کجا؟: این هدف در کجا باید محقق شود؟
- چه زمانی؟: در چه زمانی می‌خواهم به این هدف دست پیدا کنم؟
- چرا: به چه دلیل و چرا می‌خواهم به این هدف برسم؟
به عنوان مثال «من می‌خواهم خوش تیپ و روفرم باشم» یک هدف کلی است. اما «من برای آنکه خوش تیپ و سلامت باشم، هفته‌ای سه روز به باشگاه می‌روم» یک هدف مشخص، محدودتر و واضح‌تر است و دقیقا مشخص می‌کند که قرار است چگونه به هدف خود دست پیدا کنید.
Measurable – قابل اندازه گیری
یک هدف SMART برای اندازه گیری میزان پیشرفت باید دارای معیار باشد. اگر هیچ معیاری وجود نداشته باشد، قادر نخواهید بود میزان پیشرفت خود را تعیین کنید. برای آنکه اهدافتان را قابل اندازه گیری کنید باید از خودتان بپرسید:
- چگونه متوجه شوم که به هدفم دست پیدا کرده‌ام؟
- شاخص پیشرفت من چیست؟
در ادامه مثال بخش قبلی برای آنکه هدفمان قابل اندازه گیری باشد، می‌توانیم آن را بدین شکل برای خود تعریف کنیم: «من برای آنکه خوش تیپ و سلامت باشم، هفته‌ای سه روز به باشگاه می‌روم. هدف من این است که هر هفته یک کیلوگرم وزن کم کنم». تعیین میزان کاهش وزن در هفته، هدف شما را قابل اندازه‌گیری کرده است.
Achievable – قابل دستیابی
اهداف SMART باید قابل دستیابی و در دسترس باشند. این معیار به شما کمک می‌کند تا روش‌هایی که شما را در مسیر دستیابی به اهدافتان قرار می‌دهند را به خوبی شناسایی کنید. سعی کنید اهداف منطقی که توانایی و شرایط رسیدن به آنها را دارید برای خود در نظر بگیرید. مسلما زمانی که اهدافی بسیار بزرگ برای خود تعیین کنید شاید به آنها نرسید و یا باید زمان و انرژی زیادی را صرف آنها کنید. اهداف غیر قابل دسترس شما را مایوس می‌کنند و باعث می‌شوند پس از مدتی دست از تلاش بردارید. پس برای تعیین قابل دستیابی بودن اهداف خود باید به سوالات زیر پاسخ دهید:
- آیا من منابع و توانایی‌های لازم برای دستیابی به این هدف را دارم؟
- آیا دیگران پیش از من توانسته‌اند به این هدف دست پیدا کنند؟
Realistic – واقع گرایانه
اهداف SMART باید واقع گرایانه و منطقی باشند زیرا با توجه به منابع و زمان موجود می‌توان به طور واقعی به آن دست یافت. یک هدف زمانی واقع گرایانه است که به تحقق آن اطمینان داشته باشید. برای تعیین واقع گرایانه و یا در دسترس بودن یک هدف باید به سوالات زیر پاسخ دهید:
- آیا این هدف قابل دسترس است؟
- آیا این هدف با توجه به زمان و منابعی که در اختیار دارم برای من قابل دسترسی خواهد بود؟
- آیا تعهد و انرژی لازم برای رسیدن به این هدف را دارم؟
Timely – زمان بندی مناسب
یک هدف SMART باید دارای زمان بندی مشخص باشد یعنی زمان شروع و پایان آن از پیش تعیین شود. اگر یک هدف، دارای زمان بندی مناسب و دقیق نباشد از حالت فوریت خارج شده و این موضوع انگیزه و اشتیاق شما برای دستیابی به آن را به شدت کاهش می‌دهد. برای تعیین زمان بندی مناسب اهداف خود باید به سوالات زیر پاسخ دهید:
- آیا تحقق هدف من زمان و مهلت خاصی دارد؟
- چه زمانی می‌خواهم به هدف خود دست پیدا کنم؟
برای درک بهتر این موضوع به مثال قبل توجه کنید: « من برای آنکه خوش تیپ و سلامت باشم از اول بهمن ماه، هفته‌ای سه روز به باشگاه می‌روم. هدف من این است که هر هفته یک کیلوگرم وزن کم کنم. پس اگر در پایان بهمن ماه، چهار کیلوگرم وزن کم کنم به هدف نهایی خود دست پیدا می‌کنم».
چرا باید از اهداف SMART استفاده کنیم؟
استفاده از چارچوب هدف SMART مرزها را برای شما تعیین می کند. یعنی تمامی مراحل و منابعی که باید در راستای دستیابی به اهداف خود در نظر بگیرید را برای شما مشخص خواهد کرد. با استفاده از چارچوب و عناصر SMART می‌توانید به صورت اصولی و کارآمد به اهداف کوتاه مدت و یا بلند مدت خود دست پیدا کنید. افراد و کسب و کارها اغلب با مشخص کردن اهداف نامشخص و مبهمی چون «من می خواهم در کار خود بهترین باشم» خود را در معرض شکست و ناکامی قرار می‌دهند. این هدف خیلی کلی است و هیچ معیار مشخصی ندارد؛ بنابراین مسیر خاصی نیز نمی‌توان برای دستیابی به آن تعریف کرد. اهداف SMART می‌تواند هدف‌های شما را مشخص، قابل اندازه گیری، قابل دستیابی، واقع گرایانه و زمان‌دار کند و شما را در مسیر دستیابی به آنها قرار دهد. با در نظر گرفتن اهداف اسمارت می‌توانید بدون هدر رفتن زمان و انرژی به آرزوهایتان برسید و از همه مهم‌تر آنکه اهداف حقیقی و قابل دسترسی را برای خود تعیین کنید. پس اگر تا به حال برای رسیدن به اهداف خود با مشکل مواجه بودید و هیچگاه به هدف نهایی خود دست پیدا نکردید اکنون با استفاده از معیارها و ضوابط SMART می‌توانید با شوق و انگیزه کافی برای خود هدف گذاری کرده و با برنامه‌ریزی دقیق نیز به هدفتان دست پیدا کنید.
ما در این مطلب مفهوم و معیارهای اهداف SMART را به شما معرفی کرده و عناصر آن را نیز به طور کامل مورد بررسی قرار دادیم. همانطور که خواندید، یک هدف بر اساس ضوابط SMART باید «مشخص»، «قابل اندازه گیری»، «قابل دستیابی»، «واقع گرایانه» و «دارای زمان بندی مناسب» باشد. هر فرد در زمان تعیین اهداف خود باید این پنج معیار کلی را در نظر بگیرد. این معیارها به شما کمک می‌کنند تا در وهله اول بتوانید اهداف استانداردی را برای خود تعیین کنید و سپس در مسیر صحیح دستیابی به آنها قرار بگیرید. اگر اهداف خود را بر اساس ضوابط و قوانین اهداف SMART تعیین نکنید، شانس دستیابی به آنها بسیار پایین خواهد بود. زیرا در این صورت در میانه راه دچار سردرگمی و یاس می‌شوید و به احتمال زیاد نیز از هدف خود دست می‌کشید. بنابراین برای تحقق اهداف خود سعی کنید آنها را در چارچوب SMART تعیین کنید و از دستیابی به آنها نیز مطمئن باشید.